Ο Αγώνας, η Καταστροφή, και η Δόξα των Ψαρών

                                   ________________________________________________________________________________  Σημαία Νήσου Ψαρά  (Σταυρός,  άγκυρα  , λόγχη  πατούν πάνω στην ανεστραμμένη ημισέληνο με το σύνθημα Ελευθερία ἤ Θάνατος ). Περισσότερο επαναστατική φέρει ορισμένες ομοιότητες  με τις σημαίες των Σπετσών , Ύδρας , Καστελόριζου  που υψώθηκαν στα πλοία της Επανάστασης του  1821 .     ________________________________________________________________________________ Τα Ψαρά είναι μικρή , ορεινή , άγονη νήσος  40 τ.χλμ  προς το μέσον του Αιγαίου Πελάγους , δυτικά της ν. Χίου και  κάπως πλησιέστερα , νοτιοανατολικά της ν. Σκύρου , ανατολικά της ν. Εύβοιας . Έχει ευρήματα νεολιθικής εποχής , λέγεται  πως είχε  μείνει μακρές χρονικές περιόδους ακατοίκητη και  μερικούς  αιώνες πριν από  την Ελλ Επανάσταση είχαν  μετοικίσει    οικογένειες από την  Εύβοια , την Μαγνησία και την Χίο που με τον καιρό αυξήθηκαν , είχαν κύρια εργασία την  αλιεία και το ναυτικό εμπόριο  και αργότερα  την πειρατεία ,  κατέβαλαν ετήσιο  φόρο στην Οθωμανική αυτοκρατορία ωστόσο ήταν αυτοδιοίκητα .Κατά την Επανάσταση του  1821 είχαν μετατρέψει τα πλοία τους σε πολεμικά σχετικά μικρότερου αριθμού  σε σύγκριση με  την   Ύδρα  και τις Σπέτσες   αλλά περισσότερο  πολεμικής εμπειρίας και   ικανότητας  σε καταδρομικές επιχειρήσεις ,  η κυρίως αποστολή ήταν να εμποδίζουν την κίνηση του  Οθωμανικό στόλο από την  Προποντίδα και την Σμύρνη   . ________________________________________________________________________________  Πρώτα ο Ιωάννης Λεοντής γνωστός με το παρατσούκλι  Βαρβάκης (Ονομασία ενός είδους  γερακιού  στα Ψαρά ) ,  πλοιοκτήτης  και κυβερνήτης εμπορικού πλοίου  μαζί με άλλους Ψαριανούς έγιναν δεινοί πειρατές  κατά  φραγκικών και αγαρηνών  πλοίων  τακτική που  εξυπηρετούσε  και τους  σκοπούς  της Αγγλίας  , το 1770  συντάχθηκε με τον Ρωσικό στόλο σε ναυτικές επιχειρήσεις κατά του Οθωμανικού   , για τις ανδραγαθίες   του  ευνοήθηκε οικονομικά από την  Αικατερίνη Β' της Ρωσίας και απέκτησε μεγάλη περιουσία από τις εμπορικές δραστηριότητες στην Κασπία, την οποία δαπάνησε για να χρηματοδοτήσει  κοινωφελή έργα στην Ρωσία , και μετά την απελευθέρωση  στην Ελλάδα που φέρουν το όνομά του , και βέβαια χρηματοδότηση   της  Φιλικής  Εταιρείας που  σχεδίασε τον Ελληνική επανάσταση ,  της οποίας υπήρξε ηγετικό μέλος , καθώς και  του ναυτικού  εξοπλισμού  των  Ψαρών  . Νικόλαος Αποστόλης αρχιπλοίαρχος , συμμετείχε στο κίνημα και ναυτικές επιχειρήσεις   του Λάμπρου Κατσώνη , κατά την  Επανάσταση του 1821 εισήλθε στον πόλεμο με έξι πλοία , τον Απρίλιο του 1821 επιτέθηκε στον Οθωμανικό στόλο κοντά στην Σμύρνη βύθισε ένα εχθρικό και αιχμαλώτισε άλλα τέσσερα ,  ήταν διοικητής  και σε άλλες ναυμαχίες . Δημήτριος Παπανικολής , πυρπολητής , ήταν ο πρώτος κυβερνήτης πυρπολικού που κατόρθωσε να πυρπολήσει τουρκικό πολεμικό (74 πυροβόλων)  στην ναυμαχία της Ερεσού έναν όρμο της  Λέσβου  το 1821 και να διαφύγει με την λέμβο   ,  κατόρθωμα που επανέλαβε και στην ναυμαχία του  Γέροντα του 1824  κοντά  στην Λέρο  .  Κωνσταντίνος Κανάρης πυρπολητής  με  την υψηλότερη επίδοση , υπηρετούσε σε πλοία του Ν. Αποστόλη ,  τον Ιούνιο του  1822 πυρπόλησε την Οθωμανική ναυαρχίδα  του ναυάρχου που  είχε  καταστρέψει υπό την διοίκησή του την Σαμοθράκη το 1821 και την Χίο το 1822  ,  από την πυρκαγιά εξερράγη  η πυριτιδαποθήκη της ναυαρχίδας  και σκότωσε  τον τούρκο ναύαρχο μαζί με  άλλους αξιωματικούς  και ναύτες   , τον  Οκτώβριο του 1822 στην Τένεδο  επιχείρησε  να προσεγγίσει για  να πυρπολήσει  νέα τουρκική ναυαρχίδα όταν αυτό δεν κατέστη δυνατόν  αντ' αυτής  γάντζωσε το πυρπολικό με το καυστικό στην τουρκική  αντιναυαρχίδα και την πυρπόλησε  ,τον  Αύγουστο του 1824 πυρπόλησε μία τουρκική φρεγάτα στην Σάμο και μία τουρκική κορβέτα στην Λέσβο , υπηρέτησε ως κυβερνήτης μεγαλύτερου πολεμικού  και ναύαρχος στο  νεότερο  Ελληνικό κράτος για πολλά έτη .  Ανδρέας Σταματάρας κυβερνήτης ενός μύστικου μικρού πλοίου με 10 έως 15  ναύτες  ,  δεν είχε ενταχθεί στον Ελληνικό στόλο και έκανε επιθέσεις μόνο του σε  τουρκικά  που δεν είχαν όπλα μεταξύ Δωδεκανήσου και Μικρασιατικών παραλίων , το 1823 κοντά στην Λέρο  τον πυροβόλησε  ένα Αυστριακό ημιολία  και του βύθισε το  σκάφος  , αυτός μαζί με το πλήρωμα προσπάθησαν να διαφύγουν κολυμπώντας και τους συνέλαβαν , στην συνέχεια τους παρέδωσαν στην τουρκική φρουρά της Λέρου  ,αυτοί τους παρέδωσαν δέσμιους σε μία  τουρκική σακολέβα που κατευθυνόταν στην Κωνσταντινούπολη  και τους έδεσαν  στο αμπάρι, όμως  κατάφεραν να λυθούν και   την νύχτα ανέβηκαν στο κατάστρωμα και σκότωσαν όλο το τουρκικό πλήρωμα   , στην συνέχεια  εντάχθηκε στην μοίρα του Αποστόλη .    Κωνσταντίνος  Νικόδημος πυρπολητής , τον Σεπτέμβριο του 1824 πυρπόλησε μία τουρκική κορβέτα , έλαβε μέρος σε αρκετές ναυτικές επιχειρήσεις και μετά την καταστροφή των Ψαρών  έως το 1827 .  Οικογένεια Βρατσάνων ήταν πλοιοκτήτες , δημογέροντες , μέλη της Φιλικής εταιρείας , πλοίαρχοι και  πυρπολητές  σκοτώθηκαν στην καταστροφή των Ψαρών ανατινάζοντας την πυριτιδαποθήκη του φρουρίου . _______________________________________________________________________________    Την 21 Ιουνίου 1824 ισχυρές Αιγυπτιακές  δυνάμεις  υπό την διοίκηση του Ιμπραήμ Πασά έκαναν απόβαση στα Ψαρά με στρατιώτες σχεδόν όσους  οι  κάτοικοι από επτά κατά ξένες έως δέκα πέντε χιλιάδες κατά ελληνικές πηγές  , έσφαξαν  και πούλησαν δούλους τους περισσότερους κατοίκους  , ένα μικρότερο μέρος διέφυγαν με πλοία αρχικά στην Μονεμβασιά και μετά την απελευθέρωση στην Ερέτρια της Εύβοιας .Περίπου 150 ἤ διπλάσιοι ταμπουρώθηκαν  στο Παλαιόκαστρο  στην Μαύρη Ράχη με αρχηγούς τους Βρατσάνους αφού κοινώνησαν ανατίναξαν την πυριτιδαποθήκη και σκοτώθηκαν οι αμυνόμενοι και αρκετοί επιτιθέμενοι . Για να τους τιμήσει  το Ελληνικό κράτος  έδωσε το δικαίωμα για 100 έτη να εκλέγουν δύο βουλευτές είτε από την Ερέτρια είτε από τα Ψαρά μετά την απελευθέρωση  του 1912 , ωστόσο οι κάτοικοι Ψαρών  είναι  μόνο μερικές εκατοντάδες και από την καταστροφή δεν ανέκαμψαν .   Ο ποιητής   Ανδρέας  Κάλβος  έχει γράψει μία ωδή  και ο Διονύσιος Σολωμός  έχει γράψει  το 1825 το ακόλουθο επίγραμμα  :                                                                                                                                                                                                                                                                          Στῶν Ψαρῶν τὴν ὁλόμαυρη ράχη                                                                                                      Περπατώντας ἡ δόξα μονάχη.                                                                                                                  Μελετᾶ τὰ λαμπρὰ παλληκάρια ,                                                                                                                Καὶ 'ς  τῆν κόμην στεφάνι φορεῖ                                                                                                              Γινομένο ἀπὸ λίγα χορτάρια                                                                                                                          Ποῦ  εἰχαν μείνῃ 'ς τὴν ἔρημη γῆ. __________________________________________________________________________________  Ναυμαχία της Ερεσού και  Καταστροφή των Κυδωνιών  .Το 1821 και μετά τον απαγχονισμό του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε' οι Νήσοι του Αιγαίου Πελάγους αποφάσισαν να συμμετάσχουν στην Ελληνικό πόλεμο απελευθέρωσης από την Οθωμανική αυτοκρατορία είτε  εξοπλίζοντας τα εμπορικά  πλοία και αγωνιζόμενοι  είτε  παραχωρώντας πλοία στις Νήσους που είχαν υψώσει επαναστατικές σημαίες . Τότε δημιουργήθηκε ανεπίσημα το σύγχρονο Ελληνικό πολεμικό ναυτικό με υποτυπώδη οργάνωση χωρίς μεγάλα πολεμικά  πλοία  αλλά μέσα από τα πυρά του πολέμου . Τον Μάϊο του 1821 μία μοίρα από πλοία Ύδρας με αρχιπλοίαρχο τον Τομπάζη και πλοία  Ψαρών με αρχιπλοίαρχο τον Αποστόλη κατευθύνθηκε προς τον Ελλήσποντο με σκοπό να εμποδίσει την κάθοδο του Οθωμανικού στόλου , προς  τέλη Μαΐου με  το παλαιό ημερολόγιο  φάνηκαν δύο πλοία που είχαν υψωμένη ρωσική σημαία   και σε απόσταση  ένα άλλο  πολεμικό δίκροτο με 74 πυροβόλα χωρίς σημαία το οποίο κατάλαβαν ότι είναι οθωμανικό  αυτό  άλλαξε πορεία με κατεύθυνση τον όρμο της Ερεσού στην Λέσβο, το καταδίωξαν αλλά είχε πλεονέκτημα τα  μεγαλύτερα πυροβόλα μπορούσε να προσβάλλει τα ελληνικά από μεγαλύτερη απόσταση , τότε  ο Αποστόλης πρότεινε να το  πλήξουν με πυρπολικά , επιχείρησαν τα πυρπολικά των Ψαριανών  Καλαφάτη χωρίς επιτυχία και του Παπανικολή  με επιτυχία . Οι  Κυδωνίες  είναι πόλη στην Μικρασιατική ακτή απέναντι  από την Λέσβο ,το 1821 κατοικούσαν  τριάντα χιλιάδες Έλληνες , με αφορμή την πυρπόληση του οθωμανικού πολεμικού πλοίου  στην ναυμαχία της  Ερεσού  , εισέβαλε στις Κυδωνίες τουρκικός στρατός και την λεηλάτησε , την 2α Ιουνίου   πυρπόλησε  ολόκληρη  την πόλη  και έσφαξε και αιχμαλώτισε για δουλεία περί το 1/3 των κατοίκων . Πολλοί κάτοικοι προσέφυγαν  στα Ψαρά και στην Πελοπόννησο έως  οι εισβολείς να  καταστρέψουν  και αυτές τις περιοχές ολικώς ἤ μερικώς ,  επανέλαβαν  την καταστροφή  των Κυδωνιών κατά την διάρκεια του Α' Παγκ. Πολέμου (1914-18)  επί κυβερνήσεως Νεότουρκων συμμάχων της Γερμανίας  εκτοπίζοντας τους κατοίκους στην έρημο και οροπέδιο του  εσωτερικού  Μικράς  Ασίας και μετά από σύντομη ανακωχή και επανεγκατάσταση αυτών που είχαν επιζήσει  ακολούθησε  η  σφαγή από εντολές   του στασιαστή στρατιωτικού Μουσταφά Κεμάλ συμμάχου της ΕΣΣΔ και Ιταλίας  προς το τέλος της  Μικρασιατικής Καταστροφής 1922.